KIPHO – Film (KIPHO – Film)
Prod. Werbefilm GmbH Julius Pinschewer, Niemcy, 1925, 4 min.
Reż. Julius Pinschewer, Guido Sieber.
Jak wygląda modernistyczny, awangardowy film reklamowy zrealizowany w 1925 roku w Republice Weimarskiej? Odpowiedzi dostarcza „KIPHO – Film” Juliusa Pinschewera, urodzonego w Inowrocławiu, w ówczesnych Prusach Wschodnich. Zagadkowy tytuł rozwikłało odnalezienie kart cenzorskich, zawierających jego pełną wersję: „KIno und PHOtoausstellung” – czyli Wystawa Kinowo-Fotograficzna, której reklamę stanowiło to dzieło. Pokazuje ono możliwości technologiczne niemieckiego przemysłu filmowego i w eklektycznej formie łączy zaaranżowane zdjęcia, przekształcone przez liczne efekty specjalne, z fragmentami najważniejszych produkcji fabularnych tego okresu: „Nibelungów” (1924) Fritza Langa oraz „Gabinetu doktora Caligariego” (1920) Roberta Wienego.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ziemia (Zemlya)
Prod. WUFKU, Ukraińska SSR, 1930, 84 min.
Reż. Ołeksandr Dowżenko, obsada: Semen Svashenko, Stepan Shkurat, Yuliia Solntseva, Elena Maksimova, Vladimir Mikhailov, Mykola Nademskyi, Petro Masokha.
Na ukraińskiej wsi rozpoczynają się przemiany. Bogatym kułakom nie w smak kolektywizacja, pozbawiająca ich przewodniej roli w agrarnym społeczeństwie. Biedni chłopi skrzykują się i zakładają kołchoz, a młody Wasyl przywozi nawet z miasta cud techniki: traktor. Zazdrosny kułak Choma, niemogący pogodzić się z utratą wpływów, posuwa się do najgorszego… Jak zakończy się walka klas?
Legendarne dzieło Ołeksandra Dowżenki, pioniera rodzącej się najpierw w Odessie, a potem w Kijowie ukraińskiej kinematografii. Ten obok Eisensteina, Pudowkina i Wiertowa jeden z najwybitniejszych twórców filmu radzieckiego był także nauczycielem wielkich: Łarisy Szepitko i Sergieja Paradżanowa; twórcą, którego Andriej Tarkowski wymieniał w wielkiej piątce razem z Buñuelem, Bergmanem, Antonionim i Dreyerem.
„Ziemia” jest zwieńczeniem jego „trylogii ukraińskiej”, kolejnym dziełem po „Zwenigorze” (1927) i „Arsenale” (1929). Temat kolektywizacji wsi i mechanizacji produkcji rolnej w początkach pierwszego planu pięcioletniego posłużył mu do przedstawienia konfliktu między tradycją a nowoczesnością, a także stosunku kułaków i kościoła prawosławnego do całego procesu. Kolektywizacja wsi, jak wiadomo, zakończyła się w Ukrainie tragicznie: wywołanym przez zbrodniczą politykę Związku Radzieckiego Hołodomorem, wielkim głodem w latach 1932–33, który kosztował życie milionów Ukraińców.
„Ziemia”, powszechnie uznawana za jedną z największych pereł kina niemego, zachwyca dziś przede wszystkim zjawiskowymi, poetyckimi wręcz zdjęciami przyrody oraz wybitnym montażem. Ujęcia falujących pól pszenicy, kwitnących plonów i owoców stały się inspiracją dla wielu twórców i stworzyły kanoniczny obraz piękna ukraińskiej wsi.
Tomasz Kolankiewicz
Partner programowy: Deutsche Kinemathek, Dovzhenko Centre
Muzyka BAASCH
Pianista, kompozytor i aranżer, laureat wielu krajowych i międzynarodowych konkursów, nagrody fonograficznej Fryderyk, Paszportu „Polityki” 2014 czy Folkowego Fonogramu Roku („Folklove”, „Requiem ludowe”). Współzałożyciel i członek Lutosławski Piano Duo oraz kwartetu Kwadrofonik. Występował w Europie, Azji i obu Amerykach. Ceniony za autorskie opracowania i aranżacje utworów Fryderyka Chopina, Igora Strawińskiego czy rekonstrukcje recitali duetu Lutosławski–Panufnik z czasów okupowanej Warszawy wraz z Lutosławski Piano Duo. Jego projekt „Nowa Warszawa”, czyli 12 na nowo zaaranżowanych piosenek o Warszawie (wraz ze Stanisławą Celińską i Royal String Quartet), spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem krytyki i został uhonorowany Gwarancją Kultury i Wdechami. Współpracował m.in. z Bartkiem Konopką, Janem Komasą, Arturem Rojkiem, Adamem Strugiem, Katarzyną Nosowską czy Ralphem Kaminskim. Prowadził cykl audycji „Znacie, to posłuchajcie” w Programie 2 Polskiego Radia.
