Carmen Jr. (Carmen Jr.)
Prod. Century Film, Stany Zjednoczone, 1923, 15 min.
Reż. Alfred J. Goulding, obsada: Baby Peggy, Lillian Hackett, Inez McDonnell, Tommy Wonder.
Gdzieś w gorącej Hiszpanii. Seňorita Peggy nie jest zadowolona z tego, że urodziła się dziewczynką, zdecydowanie woli chłopięce zabawy i psoty. Jej ciągły apetyt na przygody sprawia, że wkrótce nie tylko zapragnie być mistrzynią tanga, lecz także trafi na arenę, by podczas corridy zmierzyć się z groźną bestią…
Jeden z nielicznych zachowanych spośród ponad 150 zrealizowanych krótkometrażowych filmów studia Century Film z jego największą ówczesną gwiazdą Baby Peggy Montgomery (1918–2020) w roli głównej. Charakterystyczny – zarówno dla Hollywood lat 20. XX wieku, jak i emploi tej dziecięcej aktorki – przykład kina bawiącego się kinem, parodiującego znane filmy, ekranowe typy czy konkretne gwiazdy. Pięcioletnia wówczas Baby Peggy specjalizowała się w tego rodzaju produkcjach, grała w krótkich komediach inspirowanych głośnymi tytułami i naśladowała w prześmiewczy sposób dorosłych aktorów, w tym przypadku m.in. Rudolfa Valentino i Polę Negri. Rok premiery filmu (1923) wyznaczał szczyt jej kariery: nowy kontrakt z wytwórnią Universal oznaczał jeszcze większe gaże i role w pełnometrażowych fabułach. Jak się jednak okazało był też – głównie za sprawą ojca aktorki, który skonfliktował się z branżą – początkiem końca: jedna z trzech najjaśniejszych dziecięcych gwiazd wkrótce potem zgasła. W dorosłym życiu, już jako Diana Serra Cary, została cenioną historyczką niemego kina.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dwóch nieśmiałych (Les Deux timides)
Prod. Films Albatros, Sequana Films, Francja, 1928, 76 min.
Reż. René Clair, obsada: Maurice de Féraudy, Pierre Batcheff, Véra Flory, Jim Gérald, Françoise Rosay.
Jules Frémissin jest chorobliwie nieśmiałym początkującym adwokatem. Zakochany w uroczej Cécile Thibaudier wciąż nie może zdobyć się na rozmowę z ojcem dziewczyny, by poprosić o jej rękę. Tymczasem uprzedza go odważniejszy rywal, Garadoux, któremu pan Thibaudier – równie nieśmiały co Frémissin – nie potrafi odmówić. Obu adoratorów łączy jednak coś więcej niż obiekt uczuć: dwa lata wcześniej spotkali się na sali sądowej jako oskarżony i jego obrońca…
Druga w dorobku Claira – po bardzo udanym i dobrze przyjętym „Słomkowym kapeluszu” (1928) – adaptacja wodewilowej farsy Eugène’a Labiche’a i Marca-Michela. Zrealizowana u progu przełomu dźwiękowego dowcipna komedia pomyłek i jednocześnie zabawa kinem. Reżyser demonstruje widzom cały arsenał środków i chwytów narracyjnych, które stworzyła niema X Muza, aby „mówić i opowiadać”: od stopklatki przez retrospekcje i zwolnione kadry po podział ekranu (który jest zresztą żartobliwą aluzją do „Napoleona”, monumentalnego filmu Abla Gance’a z roku 1927). To swoista summa osiągnięć niemego kina uzupełniona znakomitym aktorstwem, m.in. Françoise Rosay w roli ciotki i Pierre’a Batcheffa jako Frémissina.
Film, którego sam Clair specjalnie nie cenił, był ostatnim niemym w jego dorobku; zgrabną puentą pierwszego etapu twórczości rozpoczętego komedią fantastyczną „Paryż śpi” (1925) i dadaistycznym „Antraktem” (1924). Kończył też współpracę reżysera z założoną przez rosyjskich emigrantów wytwórnią Albatros, w której wcześniej powstały „Zdobycz wiatru” (1926) i „Słomkowy kapelusz”. Sam Clair, choć przestrzegał przed nadejściem „Potwora”, czyli dźwięku mającego zniszczyć opartą na obrazie poezję kina, wkrótce oswoi tę bestię – i to w mistrzowski sposób: jego komedia „Pod dachami Paryża” (1930) będzie pierwszym francuskim filmem dźwiękowym i wielkim sukcesem reżysera, wręcz śpiewająco otwierającego nim nowy rozdział twórczości.
Restaurację cyfrową wykonano w 2016 roku dzięki współpracy La Cinémathèque française i San Francisco Silent Film Festival na podstawie oryginalnego negatywu nitro obrazu i oryginalnych plansz tekstowych wersji francuskiej.
Katarzyna Wajda
Partner programowy: Det Danske Filminstitut, La Cinémathèque française, San Francisco Silent Film Festival
Muzyka ZOI MICHAILOVA aka FACHEROIA
Urodzona na Krymie i mieszkająca od 8 lat w Warszawie ukraińska artystka dźwiękowa. Od 2017 roku współpracuje z Kem, warszawskim kolektywem queerowo-feministycznym, którego działania koncentrują się na styku choreografii, performance’u, dźwięku i praktyk społecznych. W 2020 roku dołączyła do Akademii Klimatycznego Działania (AKADE), projektu aktywistycznego, mającego na celu aktywizację społeczności w celu oddolnego działania na rzecz klimatu. W 2021 roku została laureatką stypendium m.st. Warszawy. Jej utwory pojawiły się w spektaklach i performance’ach, m.in. „Krym” w reż. Very Popovej i Gosi Trajkowskiej, „Pompa Funebris” w reż. Kasi Pol i Dawida Żakowskiego, „Fałda: Research” z choreografią Wojciecha Grudzińskiego i Marty Ziółek oraz w cyklu pokazów „Performance międzygatunkowy”. Zoi przygotowała oprawę muzyczną do projektu „Ekstazy i nawiedzenia na placu” w ramach trzyletniego projektu badawczego „Place Warszawy“. Jest autorką muzyki do spektaklu „Monstera” w reż. Marty Ziółek, „Panta rhei” w reż. Agaty Grabowskiej oraz „Libido Romantico” w reż. Justyny Wielgus. Współtworzyła pierwszą edycję performatywno-muzycznego programu „To Be Real” w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski oraz wystąpiła jako twórczyni muzyki do oprowadzania online po wystawie Karola Radziszewskiego „Potęga sekretów”. W ramach Festiwalu Malta 2022, razem z Tarasem Gembikiem, zaprezentowała autorską pracę poetycko-dźwiękową „Niech dla niej będzie Twój śmiech, i łzy...”, nawiązującą do tragedii wojennej w Ukrainie. W kontekście tworzenia pejzaży dźwiękowych do sztuki wideo Zoi wyróżnia instalację multimedialną Weroniki Wysockiej i Amy Muhoro, zrealizowaną w ramach wystawy „Warszawa w budowie 12 – coś wspólnego” oraz wideo performance „Rizdvo 6. Misterium” w reż. Planety. Przy tworzeniu muzycznych sekwencji eksponuje w dużej mierze alienacje i eteryczność. Fundamentem do tego są jej własne nagrania terenowe i głosowe.
